Als iemand in jouw omgeving een terugval bij een verslaving ervaart, is het belangrijk om voorzichtig en met empathie te reageren. Ongeveer 50% van de mensen met een drugsverslaving ervaart een terugval na behandeling, wat voor hun verzorgers vaak een grote uitdaging vormt.
Een van de belangrijkste richtlijnen in zo’n situatie is die persoon te helpen bij het identificeren van triggers. Vervolgens bekijken we verdere strategieën om mensen na een terugval bij verslaving te ondersteunen.
Waarom komt het tot een terugval bij verslaving?
Het chronische karakter van verslaving impliceert altijd een risico op terugval, zelfs na langere perioden van onthouding. De specifieke redenen zijn divers en complex. Enkele daarvan zijn:
- Overmatig vertrouwen in het eigen vermogen om onthouding te handhaven.
- Emotionele triggers zoals stress, angsten of depressie.
- Gebrek aan steun van familie, vrienden of medisch personeel.
- Situaties of omgevingen die worden geassocieerd met drugsgebruik of verslavingsgedrag.
- Een andere belangrijke feit is dat naar schatting 70% van de mensen die een terugval hebben, deze binnen de eerste zes maanden na de behandeling ervaren. Meervoudig gebruik van middelen en gebrek aan motivatie voor verandering dragen hier ook aan bij.
Welke symptomen wijzen op een terugval bij verslaving?
In veel gevallen is het mogelijk om bepaalde waarschuwingssignalen of symptomen te herkennen die kunnen wijzen op een mogelijke terugval bij verslaving. Bijvoorbeeld wanneer de persoon prikkelbaar en defensief is, niet meer naar zelfhulpgroepen gaat, plotselinge stemmingswisselingen vertoont, of het probleem ontkent of bagatelliseert.
Als je deze tekenen herkent bij iemand die je dierbaar is, is het cruciaal om niet weg te kijken. Om een terugval in de verslaving te voorkomen, kan een combinatie van de eerder genoemde en enkele aanvullende strategieën toegepast worden.
Hiertoe behoort dat je helpt bij het identificeren van de specifieke triggers die bijdragen aan het dwangmatig gebruik of gedrag, en hen ondersteunt bij het stellen van grenzen in hun relaties en dagelijkse activiteiten. Dit omvat ook het leren om “nee” te zeggen tegen situaties of mensen die een risico vormen voor hun herstelproces.
Terugval bij verslaving, een constante dreiging
Elke terugval brengt een mix van emoties met zich mee die zowel voor de betrokkene als voor de begeleider moeilijk te beheersen zijn: zorgen, verdriet, frustratie en machteloosheid. Het is echter belangrijk om te beseffen dat een terugval deel uitmaakt van het ziekteproces.
De frequentie van terugval bij verslaving is vergelijkbaar met die van andere chronische ziekten zoals hoge bloeddruk of astma. In al deze gevallen is de terugval een teken dat de behandeling hervat of aangepast moet worden.
Strategieën ter ondersteuning na een terugval bij verslaving
Naasten investeren liefde, energie en hoop in de ondersteuning van herstel, waardoor het des te pijnlijker is om getuige te zijn van een terugval. Dit scenario benadrukt hoe verraderlijk en moeilijk verslaving is en kan schuldgevoelens of twijfel over hoe je ermee om moet gaan, veroorzaken. Houd daarom rekening met de volgende strategieën om de betrokkene te ondersteunen.
1. Informatie over de verslavingsziekte
Om iemand met een terugval bij verslaving te helpen, is het belangrijk een goed begrip te hebben van deze chronische aandoening, die wordt gekenmerkt door een dwangmatige behoefte aan middelen of bepaald gedrag, ondanks negatieve consequenties.
Het is belangrijk te begrijpen dat verslaving niet het gevolg is van onwil of een bewuste keuze, maar van biologische en chemische veranderingen in de hersenen die de impulscontrole, besluitvorming en het vermogen om weerstand te bieden aan het verlangen naar het verslavende middel, beïnvloeden.
2. Empathisch en actief luisteren
Actief luisteren zonder onderbrekingen kan een belangrijke steun zijn voor de betrokkene. Oordeel niet en geef geen adviezen of instructies. Creëer een veilige ruimte waarin de persoon zich prettig voelt en open over moeilijkheden of problemen kan praten. Wees empathisch en bouw vertrouwen op.
3. Geen toezicht
Jij bent niet verantwoordelijk voor het toezicht houden op het drugsgebruik van de betrokkene. Dit kan juist weerstand vergroten. Probeer in plaats daarvan de persoon te helpen zich te verwijderen van problematische omgevingen door alternatieve activiteiten en bezigheden voor te stellen.
4. Sociale contacten
Sociale isolatie komt vaak voor bij mensen die een terugval ervaren en is een van de belangrijkste risicofactoren. Het bevorderen van sociale contacten kan daarom een grote hulp zijn. Moedig de betrokkene aan om sociaal actief te blijven om hen emotioneel te ondersteunen.
5. Lof en erkenning
Het geven van complimenten over vooruitgang, hoe klein deze ook mogen zijn, is cruciaal om de motivatie hoog te houden en het zelfvertrouwen van de betrokkene te versterken. Benadruk hun vooruitgang, zelfs als ze zich in een moeilijke terugvalfase bevinden.
Het is ook belangrijk om korte-termijndoelen te stellen die haalbaar en realistisch zijn, om een gevoel van richting en succes te geven. Voorbeelden van zulke doelen kunnen zijn regelmatig sporten of het aanleren van strategieën om stress en angst te beheersen.
6. Professionele hulp
Een andere belangrijke stap om mensen in deze situatie te helpen, is hen aan te moedigen om professionele hulp te zoeken. Help hen een contactpersoon te vinden, een rehabilitatiecentrum te zoeken of contact op te nemen met een gespecialiseerde professional.
Cognitieve gedragstherapie is een essentieel hulpmiddel bij het omgaan met verslavingsproblemen. Het richt zich op het veranderen van ongezonde denkpatronen zoals “Ik kan het leven niet aan zonder te gebruiken”, “Ik heb de controle en kan af en toe gebruiken” of “Ik ben niet in staat om te veranderen”.
Zelfzorg
Een verslaving is een moeilijke strijd waarbij vele factoren een rol spelen die we niet allemaal onder controle hebben. Als iemand die je dierbaar is een verslavingsprobleem heeft, wil je hen instinctief beschermen en zet je al jouw energie in om hen te helpen. Dat is ongetwijfeld belangrijk, maar je moet jezelf daarbij niet verwaarlozen. Zoals in een vliegtuig moet je bij een noodsituatie eerst zelf het zuurstofmasker opzetten, zodat je echt in staat bent om jouw dierbare te helpen. Alleen als je zelf stabiel bent en voldoende energie hebt, kun je iemand effectief helpen na een terugval bij verslaving.
